خلاصه تاریخچه Debian

پروژه دبیان متشکل از گروهی داوطلب در سرتاسر جهان است که سعی دارند تا سیستم‌عاملی تولید کنند که تماما از نرم‌افزارهای آزاد تشکیل شده باشد. محصول کنونی پروژه دبیان توزیع Debian GNU/Linux می‌باشد که حاوی هسته لینوکس، هزاران بسته نرم‌افزاری، معماری‌های متنوع شامل i386 اینتل و بالاتر، آلفا، آرم، موتورولا، میپس، PPC، اسپارک، اولترا-اسپارک، HP PA-RISC، IBM S/390 و Hitachi SuperH می‌باشد.
پروژه دبیان در آگوست ۱۹۹۳ توسط یان مورداک (Ian Murdock) آغاز شد که در آن هنگام دانشجوی دوره لیسانس در دانشگاه پوردو (Purdue) بود.
پروژه دبیان مدت یکسال از نوامبر ۱۹۹۴ تا نوامبر ۱۹۹۵ تحت حمایت بنیاد نرم‌افزار آزاد بود.
نسخه‌های 0.01 تا 0.90 دبیان بین آگوست و دسامبر ۱۹۹۳ منتشر شدند. یان مورداک می‌نویسد:

«دبیان 0.91 در ژانویه ۱۹۹۴ منتشر شد. این نسخه یک سیستم مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری اولیه داشت که به کاربران اجازه می‌داد تا بسته‌ها را تا حدی مدیریت نمایند، ولی هنوز چیزی به عنوان dependency وجود نداشت. در این هنگام افراد زیادی با دبیان همکاری می‌کردند، ولی هنوز خود من چیدن نهایی برای انتشارها را انجام می‌دادم. نسخه 0.91 آخرین نسخه‌ای بود که انتشار آن به این صورت انجام گرفت. بیشتر سال ۱۹۹۴ صرف این شد تا پروژه به نحوی بهینه شود تا سایرین نیز بتوانند به راحتی در آن مشارکت نمایند. همچنین کار بر روی dpkg (بیشتر توسط یان جکسون) آغاز شد. در سال ۱۹۹۴ هیچ انتشار عمومی نداشتیم. البته چندین انتشار داخلی وجود داشت.
دبیان 0.95R3 در مارس ۱۹۹۵ منتشر شد و نخستین انتشار مدرن دبیان به شمار می‌رفت. در آن هنگام تعداد زیادی توسعه دهنده با ما همکاری می‌کردند و هر یک مسئولیت بسته‌های خودشان را بر عهده داشتند. dpkg برای نصب و نگهداری تمامی این بسته‌ها استفاده می‌شد. البته پس از اینکه سیستم پایه (Base System) نصب می‌شد.
دبیان 0.93R6 در نوامبر ۱۹۹۵ ارائه شد و آخرین انتشاری بود که از فایل‌های دو دویی a.out استفاده می‌کرد. در این نسخه حدود ۶۰ توسعه دهنده عهده‌دار مدیریت بسته‌ها بودند. dselect نیز برای نخستین بار در این نسخه ارائه شد.»

یان مورداک اضافه می‌کند: «نسخه 0.93R6 همیشه انتشار مورد علاقه من بوده است.»
بدلیل برخی دلایل شخصی، وی در مارس ۱۹۹۶ حضور فعال خود را در پروژه متوقف کرد. در آن هنگام دبیان 1.0 در حال توسعه بود. البته نسخه 1.0 با نام نسخه 1.1 منتشر شد، زیرا یک تولید کننده CD-ROM بطور اشتباه نسخه پیش از 1.0 را با نام نسخه 1.0 وارد بازار کرد و بدلیل اینکه اشتباهی رخ ندهد، نسخه واقعی 1.0 با نام 1.1 ارائه شد. این دلیلی شد تا مفهوم دیسک‌های رسمی یا Official CD-ROM Images ارائه شود تا دیگر تولیدکنندگان دیسک‌های نرم‌افزاری دچار چنین اشتباهی نشوند.

در آگوست ۱۹۹۵، هارتموت کوپتین (Hartmut Koptein) نخستین port دبیان را برای معماری Motorola m68k انجام داد. پس از ۳ ماه وی حدود ۲۰۰ بسته نرم‌افزاری از ۲۵۰ بسته موجود را برای این معماری آماده کرد. پس از مدتی وی به همراه وینسنت رناردیاس (Vincent Renardias) و مارتین شولز (Martin Schulze) فعالیت خود را برای نسخه ویژه PowerPC آغاز کردند. از آن هنگام تا کنون، پروژه دبیان تعداد زیادی port به معماری‌های مختلف ایجاد کرده و حتی یک نسخه ویژه یک هسته غیر لینوکس یعنی هسته GNU/Hurd نیز داشته است.

یک عضو قدیمی پروژه به نام Bill Mitchell اینچنین به یاد می‌آورد:
«بین 0.99r8 و 0.99r15 بود که ما شروع کردیم... برای یک مدت زمان طولانی، من می‌توانستم هسته را در کمتر از ۳۰ دقیقه روی سیستم ۲۰ مگاهرتزی ۳۸۶ ام کامپایل کنم. همچنین نصب یک سیستم دبیان بر روی ۱۰ مگابایت دیسک سخت نیز همان مقدار طول می‌کشید.»

سیستم اولیه مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری
یان جکسون به زودی توسعه سیستم مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری را به پایان رساند، نام آنرا به dpkg-deb تغییر داد و یک واسط به نام dpkg برای تسهیل در استفاده از آن نوشت و این مجموعه Dependency (وابستگی‌های نرم‌افزاری) و Conflict های سیستم‌های کنونی دبیان را به همراه داشت. برای فشرده سازی و بازکردن بسته‌ها نیز از ابزار ar که در هر سیستم یونیکس-مانندی یافت می‌شود، استفاده شد.

نسخه‌های سری ۱
هنگامی که یان مورداک دبیان را ترک کرد، بروس پرنز (Bruce Perens) را به عنوان جانشین انتخاب کرد. وی اقدامات مهمی را برای پروژه دبیان انجام داد. مانند Debian Free Software Guidelines ، Debian Social Contract و آغاز پروژه Debian Open Hardware. در زمان مدیریت وی، دبیان در بازار گسترش یافت و نزد کاربران لینوکس به عنوان یک توزیع جدی و با کیفیت از نظر فنی شهرت پیدا کرد.
همچنین بروس به شدت تمام بر روی توسعه Base System کار کرد و برنامه‌های نصب آنرا بهینه کرد.
همچنین وی حرکت ایجاد Software in the Public Interest, Inc را رهبری کرد. موسسه‌ای که بطور قانونی دبیان را قادر می‌ساخت تا بتواند کمک‌های خارجی را دریافت نموده و بتواند خود پشتیبان پروژه‌های نرم‌افزار آزاد خارج از پروژه دبیان باشد.
از آنجایی که بروس در شرکت Pixar که سازنده انیمیشن Toy Story بود کار می‌کرد، نسخه‌های مختلف دبیان به نام شخصیت‌های مختلف این انیمیشن نامگذاری می‌شوند. در این هنگام نسخه‌های زیر منتشر شدند:

- نسخه 1.1 یا Buzz (ربات پرنده) که در ژوئن ۱۹۹۶ منتشر شد که شامل ۴۷۴ بسته مختلف نرم‌افزاری، هسته 2.0 و dpkg بود.
- نسخه 1.2 یا Rex (دایناسور سبز رنگ) که در دسامبر ۱۹۹۶ منتشر شد و حاوی ۸۴۸ بسته مختلف نرم‌افزاری بود.
- نسخه 1.3 یا Bo که در جولای ۱۹۹۷ منتشر شد و حاوی ۹۷۴ بسته مختلف نرم‌افزاری بود. البته در نسخه 1.3 چنین انتشار فرعی نیز صورت گرفت که آخرین آن 1.3.1R6 بود.

در ژانویه ۱۹۹۸ پس از اینکه بروس پروژه را تا حد زیادی برای انتشار نسخه 2.0 به پیش برد، یان جکسون جانشین بروس پرنز شد.

نسخه‌های سری ۲
دبیان 2.0 (Hamm) در جولای ۱۹۹۸ برای معماری‌های اینتل و Motorola 68000 منتشر شد. این نسخه برای نخستین بار به libc6 منتقل شد و دارای بیش از ۱۵۰۰ بسته نرم‌افزاری و همکاری بیش از ۴۰۰ توسعه دهنده بود.
در زانویه ۱۹۹۹ ویشرت آکرمن (Wichert Akkerman) جایگزین یان جسکون شد. در ۹ مارس ۱۹۹۹ دبیان 2.1 با یک هفته تاخیر منتشر شد. این نسخه بطور رسمی از دو معماری Alpha و Sparc نیز پشتیبانی کرد. همچنین apt که سیستم مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری نسل آینده دبیان بود در این نسخه معرفی شد. این نسخه نخستین انتشاری بود که به دو دیسک CD-ROM نیاز داشت و حاوی ۲۲۵۰ بسته نرم‌افزاری بود.
در بهار و تابستان ۱۹۹۹ دبیان نماد (Logo) جدیدی انتخاب کرد که در محصولات و سایت‌های مربوطه به کار گرفته شد. همچنین در این هنگام نخستین port دبیان به یک سیستم غیر لینوکس یعنی GNU/Hurd که نسخه‌ای از GNU Mach Microkernel بود انجام شد.
دبیان نسخه 2.2 موسوم به Potato در ۱۵ آگوست ۲۰۰۰ منتشر شد و از معماری‌های اینتل، موتورولا 68000، آلفا، اسپارک، PowerPC و ARM پشتیبانی می‌کرد. این نسخه دارای بیش از ۳۹۰۰ بسته نرم‌افزاری و بیش از ۲۶۰۰ بسته کد منبع بود که توسط ۴۵۰ توسعه دهنده نگهداری و ایجاد شده بودند.

نسخه‌های سری ۳
دبیان ۳ موسوم به woody در ۱۹ جولای ۲۰۰۲ منتشر شد و حاوی تعداد زیادی تغییر عمده بود. در این نسخه از معماری‌های Alpha، ARM، HP PA-RISC، Intel x86، Intel IA-64، Motorola 680x0، MIPS، MIPS-DEC، PowerPC، IBM S/390 و SPARC پشتیبانی شده بود. همچنین از این نسخه تا کنون دو نسخه فرعی r1 و r2 نیز منتشر شده است که نسخه‌های بروز رسان و رفع اشکال می‌باشند. این توزیع مشتمل بر ۷ دیسک CD-ROM می‌باشد.
نسخه آینده دبیان یا 3.1 که به Sarge موسوم می‌باشد، هنوز منتشر نشده و مراحل آزمایش و توسعه را می‌گذراند. Sarge در نوع خود بزرگترین توزیع لینوکس تاکنون می‌باشد و حاوی بیش از ۱۳۰۰۰ بسته نرم‌افزاری بر روی ۱۴ دیسکCD-ROM می‌باشد. زمان انتشار رسمی این نسخه هنوز اعلام نشده است. این نسخه حاوی ویژگی‌های جدیدی مانند برنامه نصب جدید خواهد بود.

نحوه انتشار نسخه‌های جدید در پروژه دبیان
دبیان همیشه دارای ۳ انتشار فعال می‌باشد. پایدار یا stable، در حال آزمایش یا testing و غیر پایدار یا unstable.
نسخه پایدار نسخه رسمی انتشار یافته دبیان می‌باشد که استفاده از آن توصیه می‌گردد. آخرین نسخه پایدار دبیان نسخه 3.0r2 می‌باشد که در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۳ منتشر شده است.
انتشار درحال آزمایش حاوی بسته‌های نرم‌افزاری است که هنوز به عنوان بسته‌های پایدار انتخاب نشده‌اند، ولی در حال انتظار برای این امر هستند. مزیت اصلی استفاده از این نسخه در داشتن نرم‌افزارهای جدیدتر و معایب آن عبارتند از عدم آزمایش کامل و همچنین عدم پشتیبانی از سمت تیم امنیتی دبیان می‌باشد. نسخه در حال تست فعلی Sarge می‌باشد.
نسخه غیرپایدار نسخه‌ای است که حاوی جدیدترین بسته‌های نرم‌افزاری می‌باشد و توسط توسعه دهندگان و علاقه‌مندان به کاملا به روز بودن اجرا می‌شود. از دسامبر ۲۰۰۰ نام نسخه غیر پایدار بطور دائم Sid تعیین شده است (نام پسر شیطان و unstable همسایه در Toy Story).